Jak zaplanować medyczne badania statystyczne?

Pozyskiwanie i analiza danych jest w statystyce medycznej szczególnie wymagającym zadaniem. Należy bowiem mieć na uwadze nie tylko cele badawcze i względy metodologiczne, ale również dobro pacjenta. O to, by badanie statystyczne dało jak najlepsze rezultaty, możemy zadbać już na etapie planowania.

Określenie celu i rodzaju badania

Przede wszystkim należy jasno określić cel badania. Może to być na przykład oszacowanie pewnego parametru w populacji lub weryfikacja skutków nowej metody leczenia.

Potrzebnych do analizy danych dostarczyć może eksperyment lub obserwacja. Badania eksperymentalne (np. kliniczne, laboratoryjne) pozwalają badaczowi na większą kontrolę różnych  czynników , przez co wyniki są dokładniejsze i bardziej przekonujące. Mogą jednak wymagać zaangażowania ludzi lub zwierząt, więc nie zawsze są możliwe do przeprowadzenia. Przy badaniach obserwacyjnych (np. epidemiologicznych) badacz nie może w żaden sposób wpłynąć na wynik i chociaż dostarczają one mniej informacji, czasami są jedyną możliwą formą pozyskania danych.

Jaka ma być próba?

Skuteczność analizy danych medycznych w ogromnym stopniu zależy od doboru pacjentów. Prawdopodobieństwo trafienia do badania powinno być jednakowe dla każdego osobnika w populacji. Równie ważna jest liczność próby. Niestety, odpowiednie jej dobranie może wymagać kompromisu. Zbyt mała liczba pacjentów zwiększa szanse wyciągnięcia nieprawdziwych wniosków, a czasami uniemożliwia poprawne zastosowanie niektórych metod statystycznych. Gdy pacjentów jest za dużo, rosną koszty i wydłuża się czas badania. Ważny staje się też czynnik etyczny, gdyż możliwe jest np. pozbawienie pacjentów  skuteczniejszej metody leczenia.

Na co jeszcze zwrócić uwagę?

Nie tylko liczność próby wpływa na dokładność analizy statystycznej. Pożyteczne może okazać się również  kilkukrotne powtarzanie pomiarów. Nie są one jednak wtedy niezależne, więc należy albo uwzględnić średnią, albo odpowiednio dostosować metodę statystyczną. W niektórych przypadkach warto zgrupować badanych w bloki, np. ze względu na wiek. Czasami możliwe jest zbadanie kilku czynników w jednym badaniu, co skraca czas jego trwania i obniża koszty. Wyniki mogą być bardziej wiarygodne także wtedy, gdy pacjenci i badacze nie wiedzą, czy przyjmują placebo, czy nowy środek.

Podsumowanie

Przeprowadzenie badania statystycznego jest skomplikowanym i złożonym procesem. W analizie danych medycznych niejednokrotnie biorą udział wyspecjalizowane firmy. Warto rozpocząć z nimi współpracę już na etapie planowania.

Tagi