Trafność testu oraz narzędzia
Podstawowym w statystyce zagadnieniem trafności treściowej jest zdefiniowanie badanej sfery zachowań oraz wskazanie, iż pozycje włączone do testu stanowią faktycznie próbę reprezentatywną. Trafność teoretyczna natomiast pokazuje związki narzędzia pomiarowego z konstruktem teoretycznym, zaczerpniętym z danej teorii. Badania trafności teoretycznej testu wymagają licznych analiz.
Metody ustalania trafności
Meehl oraz Cronbach zaproponowali pięć procedur ustalania trafności teoretycznej: analiza różnic międzygrupowych, analiza macierzy korelacji i analiza czynnikowa, analiza struktury wewnętrznej testu, analiza procesu rozwiązywania testu, analiza zmian nieprzypadkowych wyników testu. [1] W związku ze znacznym rozbudowaniem zagadnień poruszanych w ramach analizy trafności, poniżej skupiono się szerzej na jednym aspekcie, mianowicie na trafności czynnikowej.
Analizując trafność narzędzia badawczego jakim jest kwestionariusz należy mieć na uwadze cztery aspekty trafności:
- Trafność kryterialna, dzieli się ona na trafność diagnostyczną (concurent validity) i prognostyczną (predictive validity)
- Trafność treściowa (content validity)
- Trafność teoretyczna (construct validity)
- Trafność fasadowa (face validity)[2]
Najmniejsze znaczenie z punktu widzenia własności psychometrycznych ma trafność fasadowa.
Czy istnieje „złoty standard”?
Diagnostyczną trafność kryterialną możemy ocenić porównując wyniki testu do tak zwanego „złotego standardu”. Jest to zagadnienie o tyle skomplikowane, że w niektórych dziedzinach, szczególnie tych do tej pory nie zbadanych, trudno o wskazanie tak zwanego „złotego standardu” czyli testu sprawdzonego i wzorcowego.
Kiedy zasadne jest wdrożenie nowego narzędzia?
W przypadku natomiast gdy taki test już istnieje, należy poważnie rozważyć sens wprowadzania nowego narzędzia, gdyż powinno ono w pewnie sposób być lepsze od stosowanego do tej pory. Nowy test powinien być zarazem tańszy lub szybszy do przeprowadzenia od wyznaczonego testu wzorcowego.
Analiza korelacji
W literaturze zagadnienie trafności kryterialnej jest rozpatrywane (szczególnie przez psychologów) za pomocą analizy korelacji pomiędzy testem wzorcowym a nowym narzędziem. W przypadku poszukiwania testu bardziej trafnego od „złotego standardu” poszukuje się umiarkowanej istotnej korelacji. Jest to kryterium nieformalne, w trakcie analizy literaturowej nie znaleziono bowiem sztywnego kryterium wskazującego dokładną regułę decyzyjną.
