Analiza statystyczna (cz. 1) - ryzyko względne

Wielkością, która określa stosunek prawdopodobieństwa zajścia danego zdarzenia (w tym przypadku wystąpienia choroby, śmierci, lub innego przypadku patologicznego) w grupie badanej względem grupy odniesienia (grupa kontrolna) jest ryzyko względne. Ryzyko względne (RR – relativerisk) jest wielkością, która pozwala na ocenę o ile prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia w grupie pacjentów ze zmianami chorobowymi jest różne (większe/mniejsze) w porównaniu z grupą kontrolną. Warto zaznaczyć, że RR należy do grupy metod biostatystycznych EBM (evidenced- basedmedicine), czyli medycyny opartej na faktach. Ocena ryzyka wystąpienia choroby w metodzie RR jest dokonywana za pomocą tzw. Tabeli czteropolowej w której dzieli się wszystkie osoby objęte obserwacją: ilość chorych, którzy byli poddani działaniu czynnika wywołującego zmiany patologiczne, ilość chorych, którzy nie mieli do czynienia z czynnikiem chorobotwórczym, narażona grupa kontrolna i nienarażona grupa kontrolna.

Należy zaznaczyć, iż ryzyko względne należy do względnych miar zależności statystycznych (obok min. Ilorazu szans, ilorazu współczynników, czy częstości).

W przypadku RR rozróżniamy trzy zasadnicze możliwości:

• RR > 1 – dodatnia zależność- czynnik badany wywołuje dane schorzenie (bardzo często podaje się tu przykład zależności zachorowań na raka płuc względem palaczy)

- 1,1 - 1,6 - mała szkodliwość;

-1,7 - 2,5 - średnia szkodliwość;

>2,7 - duża szkodliwość;

• RR=1 –brak zależności;
• RR <1 –ujemna zależność- czynnik badany nie wywołuje schorzenia (w danym przypadku), co więcej powoduje jego redukcję (np. występowanie nadwagi względem zdrowego trybu życia)

- 0 - 0,3 - duży efekt ochronny;

- 0,4 - 0,5 - średni efekt ochronny;

- 0,6 - 0,9 - mały efekt ochronny;

W zastosowaniach analizy statystycznej w medycynie ryzyko względne jest użyteczną metodą oceny wpływu danego czynnika (np. promieniowania) na ryzyko wystąpienia choroby (tutaj: szpiczak mnogi). Jako przykład niech posłuży hipotetyczne badanie: Czy istnieje relacja pomiędzy występowaniem szpiczaka mnogiego, a wykonywaniem zawodu związanego z narażeniem pacjenta na ekspozycję promieniowania jonizującego (technicy RTG, fizycy, radiolodzy).

Ryzyko względne obliczamy ze wzoru:

Wartość 3,4 oznacza, że ryzyko wystąpienia szpiczaka u osób narażonych na promieniowanie jest 3,4 razy większe niż u osób, które nie mają styczności z promieniowaniem.

Z tabeli można wyliczyć nie tylko ryzyko względne, ale i iloraz szans- stosunek szans wystąpienia danego zdarzenia w jednej grupie do szansy jego wystąpienia w innej:

Błąd standardowy (przybliżony) liczy się w następujący sposób:

Wzory ogólne opisujemy następująco:

1. Tabela wyników:

2. Ryzyko względne:

3. Iloraz szans:

4. Błąd standardowy:

Autor opracowania: Jeremiasz Pilarz (BioStat)

Tagi